Mevsimlik tarım işçilerinin (MTİ) yer değiştirme zamanları yaklaşmaktadır. Ekonomik olarak tarım sektörünün desteklenmesi gerektiğinden bu iç göç engellenemez ve engellenmemelidir. Olay tamamen iki tarafı keskin bir bıçaktır; bir tarafta aileler için ve ülke için ekonomik zorunluluk diğer tarafta olumsuz yaşam, yolculuk ve çalışma koşulları. Mutlaka sezon tam olarak gelmeden önce önlemler alınmalıdır.
Maslow ihtiyaçlar piramidi basamakları içinde insanın en temel ihtiyaçlarından biri beslenmedir. Zorunlu gıda maddelerini ise tarım sektörü üretmektedir. Bu özelliği tarım sektörünün aynı zamanda ekonomide de önemli bir yere sahip olmasını sağlamaktadır. (1) Tarım, bitkilerin ve bir hayvan sürüsünün yetiştirilmesini ifade etmektedir. (2) Bu iki ifadeyi kapsayan tanım tarımın dün bugün ve yarın insan yaşamında ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktadır. Tarım insanın temel gereksinimlerinden gıdayı sağlamasının yanı sıra geçmişten günümüze tüm toplumların temel ekonomik faaliyetlerinden olmuştur. Ekonomilerde önemli bir yeri olan tarım sektörü ülkemiz Türkiye için de aynı öneme sahiptir. Çünkü tarım sektörünün ekonomik kalkınma üzerinde de etkisi vardır. (3) Türkiye’ de tarım sektörü ülke kalkınmasında, zorunlu gıda maddelerinin karşılanması, sanayi sektörüne hammadde sağlanması, sanayi ürünlerine talep yaratması ile ulusal gelir ve dış satıma katkı bağlamında yer almaktadır. (4) (DPT,2000:4). Ayrıca Türkiye gıda üretimi açısından kendine yeten 7 ülkeden bir tanesidir. (5) Ancak tarım sektörünün iş ve işçi sağlığı açısından çözülmesi gereken sorunları ve dezavantajlı grupları mevcuttur. Tarımsal çalışma gelişmekte olan ülkelerde en tehlikeli üç iş kolundan biridir. (6) ‘’Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) 102 sayılı Sözleşmesi'nde belirtilen sosyal güvenlik standartlarından bir veya daha fazlasına sahip tarım işçisi oranı ILO’nun tahminlerine göre % 20’den azdır. Türkiye’de TÜİK Hane Halkı İş Gücü İstatistikleri Ağustos 2014 Raporu’na göre, ülke genelinde istihdamın % 22,1’i tarımsal işlerle uğraşmaktadır. Yani yaklaşık 5 milyon 815 kişi tarımda istihdam edilmektedir.’’ (7) Tarım çalışanlarının en dezavantajlı ve çoğunlukla resmi verilerin dışına kalan grubu ise mevsimlik tarım işçileridir. Mevsimlik tarım işçisi (MTİ) oturduğu bölgeden başka bir bölgeye tarım sektöründe çalışmak için giden ve sezon sonrası evine dönen işçileri tanımlamak için kullanılır. Sadece Türkiye’ de değil tüm dünyada müdahale programlarına rağmen MTİ uygunsuz yaşam ve barınma koşulları, dengesiz yetersiz beslenme, aşırı iklimsel etkilenme, hizmet sunumunun ulaşmaması vb. nedenlerle en kötü çalışma yaşamına sahip grup olarak ele 2 alınmaktadır. İşçiler uzun süreli çalışarak çok yorulmakta, tükettikleri enerjiyi karşılayacak kadar beslenemediklerinden hastalıklara karşı direnç düşüklüğü yaşamaktadır. Ayrıca kadın ve erkekler ayrı odalarda toplu olarak kalmaktadır (9). Tarım, insanların yaşamını sürdürebilmesi, gelir ve istihdama sağladığı katkı, farklı sektörlere ürün ve hammadde sağlaması, ihracatı etkileme potansiyeli, ekolojik dengeye etkisi ile vazgeçilemez iken; toplumun bütün kesimlerini çok boyutlu ilgilendirmektedir. Gelişmişlik düzeyinden bağımsız olarak ülkelerin ekonomik hayatlarında önemli yer tutmaktadır. Bu sektörün ikamesi yoktur. (10) Aslında temelde alınacak önlemlerin öncelikli olarak vurgulandığı gibi MTİ çalışanlarının yaşam koşullarının düzeltilmesidir. Alınması gereken tedbirler; çalışanlar için, yolculuk koşulları için, resmi denetimler olarak ve yaşam barınma koşulları şeklinde gruplandırabilir.
A) MTİ ÇALIŞANLAR İÇİN
1. Yaş sınırlaması yapılmalı
2. Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü ile iş birliği yaparak işçiler ve ailelerine ilişkin bir veri tabanı oluşturulmalıdır. (11)
3. MTİ çalışanlarının tıbbi geçmişi sorgulanmalı: Kronik hastalık, kullanılan ilaçlar, gebelik durumu olanlar tespit edilmelidir.
B) RESMİ DENETİMLER
4. Mevsimlik gezici tarım işçisi gönderen tüm illerde mülki idare amirinin başkanlığında merkezdeki ve ilgili kurum, kuruluş, işçi ve aracı temsilcilerinin katılımı ile “Mevsimlik Gezici Tarım İşçileri İzleme Kurulu” oluşturulmalıdır. (11) Çalışma mevsimi başlamadan önce işçilerin gittikleri illerin il koordinasyon kurulları ile temasa geçerek o illerde ihtiyaç duyulan işçi sayısı tespit edilmeli ve işçiler bu ihtiyaca göre yönlendirilmelidir. (11) Bir ilden diğer ile gidecek kişilerin gidecekleri bölge; işveren gidiş tarihi ve tahmini çalışma süreleri listelenmeli.
5. Önceden belli olan ürün rekolteleri dikkate alınarak yapılacak bölgesel geçici işçi ihtiyacı tahminleri, yerel yönetimler ve aracıların organizasyonuyla daha akılcı bir mevsimlik işçi istihdamını sağlayabilir. (11)
C) BARINMA VE YAŞAM KOŞULLARI
6. Barınma ve yaşam koşulları sağlık kurallarına uygun hale getirilmeli
7. Çalışmak için gidilecek yerlerde barınma alanlarının çalışanlar gelmeden dezenfekte edilmesi, yatakların düzeninin sosyal mesafe içinde olması sağlanmalıdır.
8. Çalışanların yaşam ve beslenme koşulları sık sık denetlenmeli; gerekirse kamu tarafından takviye yapılmalıdır.
9. Çalışma bölgesinde hijyen ve sanitisazyon koşulları belirlenmeli; düzenleme yapılmalıdır.
10. Tuvalet ve banyo ortamlarının mümkün olduğunca az ve aynı kişiler tarafından paylaşılacak şekilde düzenlenmesi sağlanmalıdır.
11. Çalışanların işi kıyafetlerinin en az 2 takım olarak dönüşümlü en azından bir gün güneşte bekletilerek tekrar giyilmesi sağlanmalıdır. Mümkünde her gün yıkanmalıdır.
12. Yatak malzemelerinin haftada en az iki kez yüksek ısıda yıkanması sağlanmalıdır.
13. Düzenli sağlık taramaları yapılmalıdır.
14. İbadet edilen yerlerin temizliğine dikkat edilmeli.
KAYNAKLAR
1. Bayraç H.N., Doğan E., Türkiye’de İklim Değişikliğinin Tarım Sektörü Üzerine Etkileri Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Nisan 2016,
11(1), 23- 48
2. Baskıcı M. Evcilleştirme Tarihine Kısa Bir Bakış 1998
3. Ersoy M., Özsoy M.Ş., Tarım Finansmanının Kalkınmadaki Rolü ve Önemi: Bir Model Önerisi Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi • Cilt 12, Sayı 47, Ocak 2017, ISSN 1300-0845, ss. 1-14
4. Yalçınkaya N. Ve ark. Avrupa Birligi’ne Yönelik Düzenlemeler Çerçevesinde Türk Tarım Politikaları ve Sektörün Gelecegi Üzerine Etkisi Yönetim Ve Ekonomi Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:2
5. Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sosyal Ekonomik
6. Rosskam E. Tarımsal Çalışma Yaşamının İyileştirilmesi İçin Eğitim İhtiyacı TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi Temmuz 2001
7. Güneş F. Mevsimlik İşçilikte Kadın Emeği Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi www.turktob.org.tr ( son erişim 04.04.2018)
8. Zengin M., Mevsimlik Tarım İşçisi Ailelerin Çocuklarının Beslenme Durumlarının Değerlendirilmesi YL Tezi 2016 T.C. Harran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı
9. Öz C.S., Bulut E., ‘Düzgün İş’ Bağlamında Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma Koşullarının Değerlendirilmesine Yönelik Bir Alan Araştırması B i l g i ; 2 8 , 2 0 1 4 Ya z / 9 9 -1 2 1
10. Çelik Z ve ark. Türkiye’de Ekolojik Tarımın Ekonomik Boyutu ve İklim Değişimine Etkisi, 2017 I. Uluslararası Organik Tarım ve Biyo çeşitlilik Sempozyumu 27-29 Eylül Bayburt
11. Tarımda Mevsimlik İşçi Göçü Türkiye Durum Özeti Mevsimlik İşçi Göçü İletişim Ağı (Miga) Mayıs 2012 Frıedrich Edent Stiftung
